طراحی شهر نجف آباد، جلوه‌ای از حاکمیت تفکر برنامه ریزی ناحیه‌ای در عصر صفوی

نویسندگان

چکیده

دوره شاه عباس اول نقطه عطفی در تاریخ ایران است. اصلاحاتی که این پادشاه مقتدر در اوضاع نابسامان این سرزمین به وجود آورد، موجب ایجاد امنیت و آرامش، رونق اقتصادی، توسعه شهر نشینی،گسترش تجارت و بهبود زندگی عامه مردم و رفعت جایگاه ایران در بین کشورها گردید. شیخ بهایی یکی از مهمترین ملازمان شاه عباس بود که در این راه تلاش‌های موثری انجام داد. مردم شهر نجف آباد در 30کیلومتری غرب شهر اصفهان بر این عقیده‌اند که شهر محل سکونت آن‌ها در زمان این پادشاه و تحت نظارت شیخ بهایی ایجاد گردیده است. هدف از این مقاله بررسی صحت این موضوع است. برای این منظور، اسناد و مدارک کتابخانه‌ای موجود و همچنین شواهد محلی بر جای مانده مورد مطالعه و تجزیه و تحلیل منطقی قرار گرفت. نتایج به دست آمده موید آن هستند که این شهر به دستور شاه عباس صفوی و برای تقویت پایتخت تازه تاسیس صفوی به وجود آمده و شیخ بهایی بر ایجاد آن نظارت داشته است. آب مورد نیاز این شهر با شبکه‌ای از قنات که به صورت شعاعی از 55 تا 35 کیلومتری غرب نجف آباد امتداد داشته‌اند، تامین شده و با یک کانال طولانی تا شهر انتقال یافته و با برنامه‌ای منظم در سطح زمین‌های کشاورزی تقسیم گردیده است. همچنین، نقشه شهر را بر اساس اصول شهر سازی و رعایت الگوی قرینه سازی به سبکی طراحی شده که دو میدان در مرکز شهر قرار گرفته و خیابان‌ها و کوچه‌های عمود بر هم از آن‌ها منشعب شده‌اند. ایجاد این شهر جدید نه تنها هیچ مشکلی برای ساکنان قبلی روستاهای منطقه ایجاد نکرده، بلکه منافع زیادی نیز برای آن‌ها داشته است. امروزه با وجود این که بیش از 400 سال از تاسیس این شهر می‌گذرد، هنوز این یادگار ارزشمند عهد صفوی به خوبی شناخته و معرفی نشده است. پیشنهاد می‌شود که برخی دخل و تصرف‌های صورت گرفته در مسیر قنوات و شبکه آبرسانی و نقشه این شهر رفع گردیده و این مجموعه به عنوان یک اثر ملی که می‌توان آن را نمادی از حاکمیت تفکر برنامه ریزی ناحیه ای در عصر صفوی دانست، ثبت گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The design of Najafabad,A display of governing thought of regional planning in Safavid era

نویسندگان [English]

  • H. Ghayour Najafabad
  • R. Sharifi najafabadi
چکیده [English]

The Period of Shah Abbass rule was a turning point in the history of Iran. The reforms which this powerful king established in the disturbance conditions resulted in the peace and security, economic growth, city dwelling development, business boom development, improvement of public life and raising the rank of Iran among other countries. Shaiekh Bahaie is one of the most important accompanies of Shah Abbas who did effective efforts in this way. The residents of Najafabad, in the 30 km of the Esfahan west, think that their city was built at the age of this king and established by the supervision of Sheikh Bahaei. This paper is to examine the accuracy of this theory. For this purpose, the available documents and library certificates and also the local evidence were studied and analyzed. The obtained results show that this city was established by Shah Abbas, ordered for the support of new-established capital city of Safavid and Shaikh Bahaie has supervised its construction. The water of this city has been provided by a channel of Qanats within a radius of 35 to 55 kilometers in western Najafabad and transferred by a long channel to the city and distributed through a regular plan on the surface of agricultural lands. Moreover, the city map was designed based on the city–making principles and symmetric-making pattern observation as two squares were on the center of the city and the lanes and streets crossed each other have derivated form them. Making this new city has not caused any problem not only for the previous residences of villages at this region but also resulted in many advantages. Today, after 400 years of constructing this city, this significant monument of Safavid era has not been identified and introduced yet. It is suggested that some interferences which are done at the direction of qanats and watering–channels, be removed and solved. Finally this complex, which is an image of dominated regional thought planning at the age of Safavid, may be recorded as a national work .

کلیدواژه‌ها [English]

  • Regional planning
  • Sheikh Bahaei
  • Najafabad city
  • Qanats
  • Water distribution network
  • Regional Planning