طبقه بندی الگوهای همدیدی بارش زا و خشکسالی زا در ایران زمین

نویسندگان

1 پژوهشکده اقلیم شناسی

2 گروه جغرافیا، دانشگاه پیام نور، تهران، ایران

چکیده

پدیده هایی نظیر سیل و خشکسالی بر اثر تغییر در فراوانی و ثاثیر گذاری الگوهای گردشی جو در یک منطقه ایجاد می شوند این الگوها نقش اصلی را در رخداد پدیده های محیطی به خصوص در مناطق معتدله دارند . برخی از الگوهای گردشی جو دوره های مرطوب و برخی دیگر باعث ایجاد خشکسالی و کم آبی می شوند . از اینرو طبقه بندی الگوهای بارش زا و خشکسالی زا و شناسایی کانون و شعاع فعالیت هر یک از الگوها در نواحی مختلف ایران می تواند در برنامه ریزیها موثر باشد.در تحقیق حاضر به منظور طبقه بندی الگوهای همدیدی بارش زا و خشکسالی زا ،ابتدا داده های میانگین روزانه مربوط به ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال و فشار تراز دریا از پایگاه NCEP/NCAR طی دوره آماری 2006-1950 استخراج شد . سپس با استفاده از روش های تحلیل مولفه های اصلی و تحلیل خوشه‌ای تمامی روزهای مورد مطالعه به هیجده گروه تقسیم بندی شد . نقشه های میانگین فشار سطح دریا و ارتفاع ژئوپتانسیل تراز 500 هکتوپاسکال برای هر یک از الگوهای های هوا ترسیم گردید. به منظور ارزیابی رابطه الگوهای گردشی جو با بارش، شاخص PI برای 54 ایستگاه محاسبه و تحلیل شد. این شاخص احتمال شرطی وقوع بارش در یک الگوی گردشی را تعیین می کند. نتایج شاخص PI مربوط به الگوهای گردشی جو شرایط بارش زایی و خشکسالی زایی بودن هریک از الگوها را نشان می دهد .نتایج تحقیق حاضر نشان داد که الگوهای گردشی جو CP2 ،CP3 ، CP5،CP6، CP7 ،CP9 و CP10جزء الگوهای خشکسالی زا و الگوهای گردشی جو CP1 ،CP4وCP12 جزء الگوهای بارش زا در سطح ایران زمین می باشند .

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Categorizing of precipitation and Drought producing synoptic Circulation

نویسندگان [English]

  • Ebrahim Fattahi 1
  • Ebrahim Fattahi 1
  • Omehsalameh Babaee Feeni 2
چکیده [English]

Atmospheric circulation patterns are responsible for drought and flood occurrences around the globe specifically in moderate mid latitude climates. While some circulation patterns are responsible for wet spells and floods as well, the drought events can be attributed to some other circulation patterns. Therefore, identification and distinction of dry/wet producing patterns and the geographical extent of Iran that they may affect is very crucial for many environmental planning.
In the present study that aims to identify dry and wet producing atmospheric circulation patterns for Iran, the daily mean sea level pressure and 500 H.pa geopotential height corresponding to 1950-2006 period was retrieved from NCEP/NCAR and used as input variables for Principle Component Analysis coupled with Cluster Analysis. By this procedure all studied days were grouped into 18 clusters and their associated composite maps for both levels were drown and considered as the circulation patterns. To assess the relationship between the identified atmospheric circulation patterns and daily precipitation over Iran the Performance Index (PI) which is a conditional probability index was computed for 54 stations and used in the analysis. This index shows the probability of precipitation occurrence conditioned on the occurrence of a given circulation pattern. The result shows that circulation patterns of CP2, CP3, CP5, CP6, CP7, CP9 and CP10 are dry circulation patterns while CP1, CP4 and CP12 are considered as wet patterns in Iran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Atmospheric Circulation Patterns
  • Wet circulation patterns
  • dry circulation patterns
  • Principal Component Analysis
  • Cluster analysis
  • Iran