بررسی زمین‌ساخت فعال دامنه شمالی البرز خاوری با استفاده از نشانه‌های زمین ریختی در حوضه آبریز گرگان‌رود

نویسندگان

1 دانشگاه گلستان

2 دانشگاه کرمان

چکیده

مطالعه حاضر به منظور شناخت فعالیت‌های نو‌زمین‌ساختیحوضه آبریز گرگان‌رود در دامنه شمالی البرز خاوری واقع در استان گلستان با استفاده از محاسبه شاخص‌های ریخت
زمین‌ساختی و شواهد زمین ساختی موجود در منطقه مورد کنکاش قرار گرفته است. در این راستا 4 شاخص زمین‌ریختی (شاخص‌های شیب‌رود، نامتقارنی حوضه زهکشی، تقارن توپوگرافی معکوس و پیچ و خم پیشانی کوهستان) محاسبه و نتایج به دست آمده از آنها مورد تحلیل قرار گرفت. نتایج بررسی این ویژگی‌ها با هم به عنوان شاخص زمین ساخت فعال نسبی محاسبه شد و به چهار رده شامل مناطق خیلی فعال تا مناطق با فعالیت کم، تقسیم‌بندی شد. رده‌های بالای فعالیت زمین‌ساختی اغلب در جنوب و جنوب‌باختری حوضه گرگانرود بدست آمد، در حالی که بقیه ناحیه دارای رده‌های متوسط تا پایین فعالیت است.بالا بودن مقادیر بردار‌های عدم تقارن توپوگرافی شاخه اصلی رود گرگان‌رود به‌طور واضح حاصل عملکرد گسل‌های کاسپین و در بخش‌های جنوبی این حوضه کج‌شدگی بیشتر تحت تأثیر فعالیت انشعابات گسل شمال البرز و گسل خوش‌ییلاق می‌باشد. همسو بودن روند افزایشیشاخص کج‌شدگی در منطقه، با وضعیت گسل‌ها، تأکیدی بر وجود یک ناحیه ساختاری فعال در بخش باختری منطقه مورد مطالعه می-باشد.از دیگر نتایج این پژوهش، پایین بودن مقادیر محاسبه شده شاخص پیچ و خم پیشانی کوهستان و مقادیر بالای شاخص شیب رود است.
میزان فعالیت زمین‌ساختی در این ناحیه از شمال به جنوب افزایش می‌یابد. این افزایش می-تواند وابسته به موقعیت نقاط اوج شاخص شیب رودخانه‌ها در راستای گسل‌ها و پاره‌های گسلی باشد. همچنین مقدار نامتقارنی حوضه زهکشی در بیشتر زیرحوضه‌های این منطقه بیشتر یا کمتر از 50 محاسبه شده است که نشان‌دهنده انحراف حوضه‌ها به سوی باختر یا خاور هر آبراهه است. مقایسه بلندی بردارهای عدم تقارن در منطقه، بگونه‌ای آشکار با میزان کج‌شدگی و نوع رده فعالیت زمین
ساختی منطقه متناسب است.
از سوی دیگر، نتایج به دست آمده از بررسی شاخص زمین‌ساخت فعال نسبی در ناحیه مذکور، بیانگر تمرکز مناطقی با فعالیت خیلی بالای زمین‌ساختی در بخش مرکزی حوضه گرگان-رود است، در حالی که سایر مناطق دارای رده‌های متوسط تا بالای فعالیت زمین‌ساختی هستند، این امر مؤید فعال بودن منطقه مذکور از نظر نو‌زمین‌ساختی می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Active Tectonics Analysis by usingGeomorphic Signatures in the Gorgan Drainage Basin in North Eastern Alborz.

نویسندگان [English]

  • aziz rahimi chakdel 1
  • majid nemati 2
  • mostafa raghimi 1
  • masumeh rustaei 1
  • maryam agh ataby 1
1
2
چکیده [English]

The present study carried out to identify neo tectonic activity of the Gorgan River basin in Golestan province, in North of eastern Alborz range is investigated by four geomorphic indices including the stream– gradient index (SL), drainage basin asymmetry (Af), reveres symmetry of topography (T) and mountain front sinuosity (Smf). Result from the analysis is accumulated and expressed as an index of relative active tectonics (Iat), which divided into four classes from relatively low to highest tectonic activity. The high class values low tectonic activity for Iat mainly occur in the south and southwest of the Gorgan River Drainage Basin, while the rest of the study area has classes of Iat suggesting moderate to low tectonic activity. The results of this study, show that high values of T-vectors are related to Gorgan River are resulted from Caspian, segments of North Alborz and Khosh yeilagh faults activity. In this area increase trend of tilting collimate with faults can be reason the existence of an active tectonics region in the west part of the eastern Alborz.
Other results of this study show low Smf and high SL values. The rate of tectonic activity in this area will increase from north to south. This increase can be related to the position of peaks stream length-gradient index along the fault and segment fault. Also value of drainage basin asymmetry is calculated for all of the sub catchments greater or less than 50 that shows tilt for each stream toward West or East. Length of the T- vector in eastern Alborz proportionate with measure of tilting and class of active tectonics. On the other hand, other results of this research are high levels of tilt and drainage basin asymmetry. The results of the review to propose the relative active tectonics index in the region, represent areas with focus on low tectonic activity in the central part of Gorgan Drainage Basin, while other areas have moderate to high categories were tectonic activity which indicates the study area is neo tectonically active.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Keywords: Tectonics
  • Morphotectonics
  • GorganDrainage Basin
  • Geomorphic indices
  • Eastern Alborz